P r z e d s z k o l e  „P o d   Z i e l o n y m  L i s t k i e m”  w  Ś w i e r k l a ń c u

D o b r y   s t a r t

Program

adaptacji dzieci 3-,4-letnich

do przedszkola

Najważniejsze w przedszkolu jest dziecko –

                     jego osobowość, jego wartości, sukcesy  i niepowodzenia.  

Opracowała:

Bożena Nowakowska

Ś w i e r k l a n i e c,  2 0 1 3

Wstęp

Każdego roku do przedszkola po raz pierwszy przychodzą, jakże jeszcze małe dzieci:           trzy – i czterolatki. Nauczycielki, które podejmą pracę w grupie najmłodszej, doskonale wiedzą, jak trudny będzie pierwszy okres, trwający około miesiąca.  Bo w większości dzieci mają problemy z adaptacją do warunków życia w przedszkolu. Do tej pory wiele z nich przebywało pod wyłączną  opieką swoich rodziców, głównie matki. W środowisku wiejskim, a w takim funkcjonuje przedszkole w Świerklańcu, niewiele dzieci korzysta z opieki żłobkowej. Znakiem czasów jest również wychowywanie dzieci przez zatrudnione w tym celu nianie.  Najczęściej jednak, nawet pod opieką niani, dzieci przebywają we własnych domach, a swoją opiekunkę mają na wyłączność.

Moment pójścia do przedszkola jest dla dziecka momentem krytycznym. Trafia ono do obcego sobie środowiska i jednocześnie zostaje pozbawione opieki osób ważnych i doskonale mu znanych. Z warunków domowych, gdzie dziecko i jego potrzeby są najważniejsze, trafia do grupy wielu dzieci, którymi zajmują się nieliczne i przecież obce mu osoby. Tak więc                i otoczenie, i dorośli, i rówieśnicy są dla niego nieznani. To bardzo trudna sytuacja, nawet dla ludzi dorosłych, a co dopiero dla kilkuletniego dziecka, spotykająca je po raz pierwszy                      w życiu. Dla wielu tych dzieci pierwsze dni, a nawet tygodnie w przedszkolu są prawdziwym dramatem, dziecko czuje się opuszczone, zagubione, jedna z najważniejszych potrzeb człowieka – potrzeba poczucia bezpieczeństwa, zostaje niezaspokojona.

Dodatkowo dzieci, zwłaszcza trzyletnie, mają często jeszcze sporo kłopotów w słownym porozumiewaniu się. To, co było doskonale zrozumiałe dla rodziców i innych osób znaczących, nagle nie wystarcza do dobrej komunikacji z otoczeniem. Następny problem to mała sprawność w zakresie samoobsługi, tak więc dziecko zdane jest na pomoc obcych dorosłych. Mimo starań ze strony nauczycielek i woźnej oddziałowej pracujących w grupie maluchów, często można zaobserwować we wrześniu ogromną rozpacz niektórych nowych przedszkolaków. To te dzieci, u których proces adaptacji przebiega wolno, a dziecko płaci tutaj wysoką cenę. Często pójście do przedszkola, będące ogromną zmianą, przełomem                 w życiu dziecka, wywołuje napięcie emocjonalne i jest przyczyną różnych form protestu                  i negatywnych reakcji. Czasami stanowi wręcz barierę utrudniającą oddziaływanie wychowawczo - dydaktyczne przedszkola, a także hamuje aktywność i rozwój dziecka.

Adaptacja jest przystosowaniem się, zaakceptowaniem nowych warunków, odnalezieniem się w nowej roli. Zakres zadań i trudności, jakie ma do pokonania małe dziecko podczas adaptacji, uświadamia, że do ich realizacji należy włączyć aktywnie osoby dorosłe                       ze środowiska rodzinnego i przedszkola. Ma to na celu wspomóc dziecko w procesie przystosowania do życia w nowym otoczeniu w poczuciu bezpieczeństwa. Powodzenie                 w szybkim zaadoptowaniu dziecka do warunków i sytuacji panujących w przedszkolu zależy w ogromnej mierze od kondycji psychofizycznej dziecka, postawy personelu przedszkola               i  rodziców. Wszelkie próby ułatwienia dziecku przystosowania się do nowego środowiska, pokonania lęków, obaw, frustracji, niepokoju to działania w pełni uzasadnione i jak najbardziej pożądane. Sfera emocjonalna u małych dzieci odgrywa rolę pierwszoplanową                w rozwoju. Potrzebny jest plan działania, który uwzględnia takie przystosowanie, które nie narusza delikatnej struktury psychicznej dziecka. Niniejszy program jest próbą opracowania takiego planu. Zakłada on stworzenie takich warunków, aby start w usamodzielnianie się przebiegał łagodnie, aby dziecko chciało być w przedszkolu i czuło się bezpieczne. Tylko wówczas można powiedzieć, że przedszkole jest dobre, bo zaspokajane są tu potrzeby dziecka.

 Założenia ogólne programu

            Program adaptacyjny „Dobry start” jest działaniem pedagogicznym, które sprzyja rozładowaniu negatywnych doznań dziecka wywołanych gwałtownym rozstaniem                        z rodzicami i brakiem wiedzy o nowym  środowisku. Włączenie najbliższych w poznawanie przez dziecko nowego środowiska wychowawczego ułatwi mu nawiązanie kontaktu                  z nauczycielką i rówieśnikami w warunkach komfortu psychicznego.

                Program adaptacyjny nie gwarantuje dobrej adaptacji, lecz znacznie ją przyspiesza            i ułatwia.

Przedszkolne zajęcia adaptacyjne dla dzieci, z aktywnym udziałem ich rodziców, to dobra okazja do zapoznania się z nauczycielami, preferowanymi przez dane przedszkole metodami pracy pedagogicznej i do poznania warunków panujących w przedszkolu. Zabawy adaptacyjne pozwolą na zmniejszenie lęku dziecka wobec nowego miejsca i osób, ułatwią dzieciom wejście w środowisko przedszkolne z poczuciem bezpieczeństwa. Rodzicom zajęcia umożliwią poznanie i obserwowanie osób sprawujących bezpośrednią opiekę nad ich dziećmi, co rokuje pomyślnie dalszej współpracy między domem a przedszkolem.

Program adaptacyjny „Dobry start”, oparty na wiedzy o rozwoju dziecka, określa system wzajemnych oddziaływań pedagogicznych oraz organizacyjnych przedszkola                    i rodziny, w celu stworzenia dzieciom pomocy w zaadaptowaniu się w nowym środowisku przedszkolnym. Praca w oparciu o niniejszy program przebiegać będzie w naturalnym środowisku dziecka – w przedszkolu, w grupie rówieśników, przy aktywnym udziale rodziców.

Realizacja programu adaptacyjnego „Dobry start”: czerwiec – październik 2013r.

Stronami zaangażowanymi w funkcjonowanie programu są: dzieci, nauczyciele i personel obsługi grupy najmłodszej, rodzice.

Program opracowano zgodnie  z Podstawią Programową Wychowania Przedszkolnego zawartą w Rozporządzeniu MEN z dnia 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół          ( Dz. U. 2012, poz. 977).

Cele i zadania programu

Zadania:

• określenie rodzaju działalności pedagogicznej oraz organizacyjnej przedszkola                   i rodziny, aby ułatwić dzieciom przestąpienie przedszkolnego progu bez stresu                   i napięcia emocjonalnego.
• stworzenie sytuacji sprzyjających  poznawaniu przez dziecko placówki i personelu przedszkola, uczenie nawiązywania bliskiego i serdecznego kontaktu z innymi.
• łagodzenie trudności adaptacyjnych i zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych oraz kontrolowania zachowań.

Cel główny programu:

Ułatwienie dzieciom wejścia w nowe środowisko, jakim dla nich jest przedszkole.

Cele ogólne:

• zaspokojenie potrzeby poczucia bezpieczeństwa podczas adaptacji do przedszkola,
• eliminowanie stresu adaptacyjnego.

Cele szczegółowe:

• ułatwienie dzieciom startu przedszkolnego,
• obniżenie lęku dzieci przed rozstaniem z rodzicami, a także obniżenie lęku rodziców związanego z koniecznością oddania dziecka pod opiekę personelu przedszkola,
• skrócenie czasu adaptacji dziecka do przedszkola,
• motywowanie dzieci i rodziców do podejmowania działań i zachowań służących integracji ze środowiskiem przedszkolnym,
• uświadomienie rodzicom potrzeb emocjonalnych dziecka oraz ich roli                               w przyczynieniu się do łatwiejszej adaptacji dzieci
• nawiązywanie bliskiego kontaktu w relacjach: nauczyciel – dziecko, nauczyciel - rodzic

Zastosowane metody i formy pracy

Metody służące realizacji programu adaptacyjnego to zwłaszcza metody oparte na działaniu, bezpośrednim spostrzeganiu i przeżywaniu oraz na słowie.

Metody:

l aktywizujące,

l projektowanie sytuacji edukacyjnej,

l symulacyjne,

l wizualizacyjne,

l pokaz połączony z przeżyciem,

l metoda twórczego ruchu W. Scherborne

l zabawy relaksacyjne,

l zabawy integracyjne, w tym pedagogika zabawy.

Formy:

• zabawa dowolna i zorganizowana, 
• czynności samoobsługowe związane z utrzymaniem higieny osobistej,  
• sytuacje edukacyjne organizowane przez nauczycielkę, 
• uroczystość przedszkolna.

Formy współpracy z rodzicami:

• kontakty indywidualne,
• spotkania adaptacyjne (czerwiec i sierpień),
• zebrania grupowe (czerwiec i wrzesień),
• zajęcie otwarte,
• uroczystość przedszkolna „Pasowanie na Przedszkolaka”,
• wystawy wytworów dzieci,
• tablica informacyjna dla rodziców.
  
   

Przewidziane działania

Główne formy aktywności dzieci podczas realizacji programu:

• zabawy ułatwiające integrację grupy, w tym pedagogika zabawy,
• sytuacje edukacyjne mające na celu poznanie nowego otoczenia, osób w nim przebywających oraz panujących w nim zwyczajów,
• proponowanie działań z zastosowaniem w głównej mierze metod aktywizujących, umożliwiających dzieciom bezstresowe włączenie się do zabawy,
• zabawy ruchowe z zastosowaniem metod twórczych,
• tradycyjne zabawy kołowe ze śpiewem,
• aktywność muzyczno – ruchowa dzieci z wykorzystaniem metody aktywnego słuchania muzyki według Batti Strauss,
• opowiadania, bajki, inscenizacje dostarczające wzorów pozytywnych zachowań,
• zabawy w ogrodzie przedszkolnym, spacery,
• uroczystość przedszkolna z udziałem rodzin dzieci.

Harmonogram działań

Spodziewane efekty, ewaluacja programu

Spodziewane efekty – kryteria sukcesu

Dziecko:

• chętnie przychodzi do przedszkola, spokojnie rozstaje się z rodzicami w szatni,
• zna pomieszczenia przedszkolne,
• zna zasady obowiązujące w grupie i próbuje się do nich stosować,
• zna nauczycieli i woźną oddziałową pracujących w grupie, ma do nich zaufanie,
• zna swoich rówieśników, odnosi się do nich przyjaźnie,
• bez lęku uczestniczy w nowych sytuacjach,
• postrzega przedszkole jako przyjazne, bezpieczne miejsce zabaw.

Rodzic:

• zna pomieszczenia, klimat i pracowników przedszkola,
• ma zaufanie do nauczyciela, któremu powierza swoje dziecko,
• współdziała z nauczycielem w celu ujednolicenia oddziaływań wychowawczych                   w przedszkolu i w domu,
• rozumie problemy adaptacyjne swojego dzieci i uczestniczy w ich przezwyciężaniu,
• uzyskuje wiedzę na temat przygotowania dziecka do przedszkola,
• bierze udział w wspólnych zabawach ze swoim dzieckiem oraz z całą grupą na terenie przedszkola,
• zna innych rodziców, integruje się z nimi.

Nauczyciel:

• zna swoich wychowanków oraz ich relacje w rodzinie,
• zna rodziców dzieci, nawiązuje z nimi kontakt,
• angażuje rodziców w działania na rzecz dziecka, przedszkola,
• planuje pracę w oparciu o obserwację zachowań dziecka,
• zna oczekiwania rodziców względem przedszkola.

Ewaluacja

Dokonywana ewaluacja ma na celu zweryfikowanie jego przydatności i skuteczności, głównie w zagadnieniach dotyczących:

• złagodzenia problemów związanych z adaptacją dzieci do przedszkola,
• wzbudzenia w rodzicach poczucia profesjonalnej opieki nad ich dziećmi               ze strony nauczycieli.

Narzędzia ewaluacyjne:

1. „Arkusz obserwacji wstępnej adaptacji dziecka do przedszkola” (załącznik nr 4).
2. „Arkusz obserwacyjny zachowań dziecka w przedszkolu po wstępnym okresie obserwacji” (załącznik nr 5).
3. „Ankieta dla rodziców oceniająca spotkania adaptacyjne” (załącznik nr 6),
4. „Ankieta dla rodziców. Adaptacja dziecka do życia w przedszkolu” (załącznik nr 7).

Wnioski wypływające z analizy arkuszy obserwacyjnych i ankiet pozwolą na ocenę skuteczności podjętych działań związanych z realizacją programu „Dobry start” oraz wskażą dalsze kierunki pracy.

Bibliografia:

Batura A., Chyża M., Pyrgiel K., „Przedszkolak na start. Jak dobrze zacząć? (w:) Wychowanie w Przedszkolu nr 6, czerwiec 2013

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się, WSiP, Warszawa 2000.

Lubowiecka J., Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, WSiP, Warszawa 2000

Skalska M., Łagodny start (w:) :) Edukacja w przedszkolu, Dr Josef Rabbe, Warszawa 2001

Ulita W., Poznajmy się bliżej. Cykl spotkań integracyjno – adaptacyjnych (w:) Edukacja w przedszkolu, Dr Josef Rabbe, Warszawa 2001