Początki wychowania przedszkolnego w Świerklańcu
Świerklaniec jest miejscowością, na terenie której już przed II wojną światową istniały 2 przedszkola: jedno w części zwanej wówczas Stare Chechło – dzisiejsza ul. Oświęcimska 7; obecnie w budynku mieści się „Szkółka” – świetlica środowiskowa, budynek służy także piłkarzom LZS Świerklaniec, jest miejscem spotkań Koła Gospodyń Wiejskich. Było ono własnością Gminy Chechło.
Drugie przedszkole, zwane ochronką, przy ulicy Oświęcimskiej 11 (dzisiejszy budynek przedszkola) było utrzymywane przez rodzinę Henckel von Donnesmarck i służyło już przed I wojną światową głównie rodzinom jej urzędników. Prowadziły je siostry boromeuszki, które w roku 1890 sprowadziła do Świerklańca hrabina Katarzyna Henckel von Donnesmarck. Zaangażowane przez hrabinę siostry miały prowadzić powołany przez nią zakład dobroczynny obejmujący przytułek dla starców oraz ochronkę dla dzieci w wieku przedszkolnym wyznania katolickiego. Rok od przybycia sióstr do Świerklańca pod ich opieką znajdowało się już 40 dzieci.
W okresie międzywojennym ochronkę prowadzono w języku polskim i niemieckim, a dzieci początkowo chodziły razem. W latach trzydziestych stworzono osobne grupy: polską i niemiecką. Zajęcia odbywały się na przemian dla obu grup po tygodniu – raz do obiadu, raz po obiedzie. Każda z grup liczyła do 50 dzieci.
W czasie okupacji niemieckiej do ochronki – teraz już jednojęzycznej, niemieckiej – uczęszczało około 80 dzieci. Taki stan trwał do końca wojny.
Otwarcie przedszkola – lata czterdzieste
Po przejściu frontu w roku 1945 mieszkańcy Świerklańca dążyli do jak najszybszego reaktywowania szkoły i przedszkola. Zabiegał o to zwłaszcza kierownik szkoły Edward Sadło oraz siostra Benigna – Agnieszka Gołąbek. To właśnie ona była inicjatorką otwarcia Przedszkola w Świerklańcu, co nastąpiło 10 lutego 1945 roku.
Świerklanieckie przedszkole było pierwszym polskim przedszkolem otwartym po wojnie w powiecie tarnogórskim. Siostra Benigna została pierwszą kierowniczką naszej placówki. Pełniła tę funkcję do 31.08.1949 roku, kiedy została odwołana przez Inspektorat Szkolny w Tarnowskich Górach w myśl nowych zarządzeń dotyczących laicyzacji państwowych przedszkoli. Do pomocy w prowadzeniu przedszkola siostra Benigna zaangażowała wychowawczynię - Łucję Michalską.
Warunki w ówczesnym przedszkolu były bardzo ciężkie – nie było kuchni, szatni, ubikacji. Posiłki przygotowywano w kuchni sióstr, która znajdowała się wtedy w piwnicy. Brakowało odpowiednich mebli, zabawek, żywności.
Do przedszkola uczęszczało wówczas 102 dzieci, a wszystkie zajęcia odbywały się w jednej sali. Dopiero w roku 1947 znaleziono pomieszczenie dla 45 młodszych dzieci w pobliskim budynku poszpitalnym, a rok później przedszkole powiększono o pomieszczenia zlikwidowanego domu opieki dla starców, który znajdował się w tym samym budynku co przedszkole. Zajęcia w przedszkolu odbywały się przez 5 godzin dziennie.
Lata pięćdziesiąte
W latach pięćdziesiątych do przedszkola nadal uczęszczało około100 – 120 dzieci. Funkcję kierowniczki przedszkola po siostrze Benignie, która pracowała nadal jako wychowawczyni, objęła dotychczasowa wychowawczyni – Łucja Michalska, a od 1952 roku S. Organowa – Czech. W okresie tym wydłużono czas pracy przedszkola, zatrudniono także drugą i trzecią wychowawczynię. Przedszkolaki zostały podzielone na trzy oddziały: maluchy, średniaki i starszaki. Jako wychowawczynie pracowały wówczas obok siostry Benigny Anna Maruszczyk i Wiesława Chwastek.
W przedszkolu organizowano różne uroczystości. Tak jak obecnie dzieci uczestniczyły corocznie w balu karnawałowym, obchodziły Dzień Dziecka i Dzień Matki. Ale w naszej najstarszej kronice pojawiają się także opisy uroczystości nieznanych dzisiejszym przedszkolakom, np. Uroczystość Zakończenia Miesiąca Przyjaźni Polsko – Radzieckiej, Święto Pracy, Dzień Żołnierza; świętowano w przedszkolu urodziny Józefa Stalina i Bolesława Bieruta. Ważną uroczystością, obchodzoną każdego roku, był Dzień Górnika, Dzień Nauczyciela czy też Dzień Kobiet. W okresie Bożego Narodzenia nie urządzano Wigilii i jasełek, ale Uroczystość Choinki Noworocznej, a zamiast Mikołaja dzieci odwiedzał Dziadek Mróz. W kronice przeczytać można o choince „jako symbolu braterstwa i pokoju”, która przystrojona była w wykonane przez dzieci gołąbki pokoju – „o nich dzieci deklamowały wiersze i śpiewały piosenki, jak i o samym drzewku”.
Przedszkolaki występowały także na uroczystościach poza swoją placówką, jak czytamy w kronice: „mogły swobodnie nie tylko w swej salce przedszkola, ale publicznie we wsi i okolicy występować, swe nabyte w przedszkolu umiejętności i dziecięce sztuczki zaprezentować.(...) Zapraszano ich też chętnie w Świerklańcu i okolicy na różne uroczystości ludowe lub narodowe. (...) Wyróżniał się bowiem wtedy korzystnie w okolicy zespół przedszkola świerklanieckiego”.
Lata sześćdziesiąte
Po roku 1961 nastąpił znaczny spadek liczby dzieci zapisanych do przedszkola – do 60, a potem nawet do 40. Z tego powodu zlikwidowano jeden oddział. Na podstawie orzeczenia, że szkoły i inne placówki są instytucjami świeckimi zwolniono wówczas z funkcji wychowawczyni siostrę Benignę.
Kierowniczką przedszkola w roku 1962 została Anna Beckerowa i pozostała na tym stanowisku do 1977 roku.
Lata siedemdziesiąte
W latach siedemdziesiątych w przedszkolu funkcjonowały najpierw dwa, a później trzy oddziały. Były one bardzo liczne i zróżnicowane pod względem wiekowym. W związku z przygotowaniem sześciolatków do szkoły powstało tzw. ognisko popołudniowe – była to grupa dzieci sześcioletnich, które uczęszczały do przedszkola tylko na zajęcia popołudniowe w godzinach 13.00 – 16.00.
Zajęcia odbywały się w trzech salach, natomiast największa sala (dzisiejsza sala niebieska) była miejscem imprez i uroczystości, spełniała także rolę sali gimnastycznej i sali do leżakowania. Leżakowały wówczas dzieci z wszystkich grup.
W okresie tym przedszkole było bardzo biedne; w pomieszczeniach przedszkolnych stały stare meble, umywalnie wyposażone były w miednice, do których wodę przynoszono w konewkach. W przedszkolu panowała jednak bardzo serdeczna, rodzinna atmosfera.
Przedszkole borykało się z problemami także w związku z bliskim sąsiedztwem klasztoru, na które niechętnie patrzyły ówczesne władze. Zabraniano wówczas kontaktów z siostrami, chciano nawet zlikwidować przedszkole. Aby do tego nie doszło, zarówno rodzice dzieci, jak i rodziny pracowników dbały o budynek, we własnym zakresie dokonywano napraw, chętnie pracowano społecznie. Pojawił się wtedy pomysł budowy nowego przedszkola, powstał nawet projekt budynku, jednak w ostateczności nie wydano pozwolenia na budowę.
Pomimo silnych nacisków na ateizację, siostry nieoficjalnie odwiedzały przedszkole, z okazji świąt przynosiły pracownikom upominki, np. ciasto, różańce, medaliki. Dzieliły także z przedszkolem podwórko – było ono wtedy wspólne. Na tyłach znajdował się ogródek uprawiany częściowo przez siostry, częściowo przez przedszkole.
Na zajęcia z religii, które nie mogły odbywać się w przedszkolu, prowadziła dzieci do kaplicy siostra Benigna. Treści religijne przekazywała także dzieciom była wychowawczyni – Łucja Michalska, osoba świecka należąca do Trzeciego Zakonu Świętego Franciszka. Mieszkała wtedy w jednym z pomieszczeń przedszkolnych i zawsze wykazywała się chęcią do pomocy. Będąc na emeryturze nadal angażowała się w życie przedszkola, pomagała np. w przygotowaniu strojów dla dzieci, dbała o porządek w przedszkolu, można było na nią liczyć w każdej sytuacji.
Nad zdrowiem przedszkolaków czuwał lekarz – dr Poprawa, który przychodził do przedszkola badać dzieci.
Uroczystości przedszkolne, zwłaszcza spotkania noworoczne, były wówczas dużym wydarzeniem. Przychodziło na nie wiele ludzi, w przedszkolu pojawiały się całe rodziny.
Przedszkole było otwarte również przez jeden miesiąc podczas wakacji. Dla dzieci pracujących matek organizowany był tzw. „dzieciniec”.
Po odejściu na emeryturę Anny Beckerowej przez krótki czas funkcję dyrektora przedszkola pełniła Anna Krzos.
Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte
W latach osiemdziesiątych dyrektorem przedszkola była Maria Snopkiewicz, a w latach 1991 – 2011 Halina Wojdas. Utworzono wtedy w przedszkolu jeszcze jeden oddział – dzieci podzielone zostały na cztery grupy wiekowe.
Przedszkole współpracowało z różnymi instytucjami państwowymi: Komendą Policji, Nadleśnictwem Świerklaniec, Naczelnikiem Gminy, Sołtysem Świerklańca.
Po przemianach ustrojowych w latach dziewięćdziesiątych w przedszkolu wprowadzono zajęcia z religii, które prowadziła siostra katechetka.
Lata dwutysięczne – do chwili obecnej
Początek lat dwutysięcznych przyniósł nowy rozdział w historii naszej placówki. Pomieszczenia przeznaczone na przedszkole były stanowczo za małe w stosunku do potrzeb, a kuchnia i toalety nie spełniały norm sanitarnych. Nakładem gminy opracowano projekt generalnego remontu i przebudowy budynku. Prace trwały przez 4 miesiące w roku szkolnym 2002/2003 (w lipcu i sierpniu, więc w okresie wakacji oraz wrześniu i październiku – wtedy zorganizowano prowizoryczne przedszkole w pomieszczeniach parafialnych salek katechetycznych). Remont dotyczył wymiany okien, centralnego ogrzewania, modernizacji kuchni, adaptacji strychu, utworzenia nowych punktów sanitarnych, a także odnowienia istniejących pomieszczeń. Kaplica sąsiadująca z przedszkolem została przeniesiona do innej części klasztoru, a jej dawne pomieszczenie zaadaptowano na sale przedszkolne. Tak więc nasza placówka zyskała dwie sale zabaw i obszerny korytarz. Pod koniec prac remontowych cały personel przedszkola z zaangażowaniem porządkował pomieszczenia, a nauczycielki urządzały sale zabaw. Wszystko było tu nowe i początkowo trudno było poczuć znów klimat naszego przedszkola, w nowym otoczeniu odnaleźć jego „duszę”. Z czasem to się udało. W przedszkolu zrobiło się przestronniej, jednak w związku z dużą liczbą dzieci wkrótce utworzono piątą grupę.
W tradycję przedszkola wpisały się w minionych latach coroczne uroczystości, takie jak Pasowanie na Przedszkolaka, Święto Drzewa, Dzień Kasztanowca, Mikołajki, przedszkolna wigilia i jasełka dla rodziców, Dzień Babci i Dziadka, Powitanie Wiosny, Śniadanie Wielkanocne, Dzień Ziemi, Święto Polskiej Niezapominajki, Dzień Rodziny, Dzień Dziecka, Pożegnanie Przedszkola.
W latach 2006/2007 i 2007/2008 nasza placówka, w ramach unijnego programu e-Twinning, za pomocą Internetu podjęła partnerską współpracę z przedszkolem w Bretton w Wielkiej Brytanii, realizując projekt „Z bajką przez Europę”. W maju 2007 roku w świerklanieckim przedszkolu odbyła się Europejska Biesiada Przedszkolna, której głównym celem było poznanie przez dzieci kultury i tradycji wybranych krajów europejskich, idei braterstwa i wzajemnej pomocy państw zrzeszonych w Unii. W roku szkolnym 2008/2009 podobną współpracę nasze przedszkolu podjęło z przedszkolem we Francji.
W roku 2007 nasi przedszkolacy z najstarszej grupy wzięli udział w niecodziennym spotkaniu. W świerklanieckim Gimnazjum gościł przybyły z Niemiec potomek fundatorów naszej placówki – książę Guidotto Henckel von Donnersmarck. Historia zatoczyła koło.
W roku 2000 grono pedagogiczne Przedszkola w Świerklańcu jako profil swojej działalności wybrało edukację ekologiczną, głównie z uwagi na wspaniałe przyrodnicze otoczenie placówki. Obok innych ważnych celów wychowawczego oddziaływania na dzieci, ważnym elementem stały się działania zmierzające do ukształtowania postawy miłości do przyrody i odpowiedzialności za nią. Wydarzeniem, które zawierało w sobie to przesłanie, była impreza plenerowa w świerklanieckim parku – Święto Polskiej Niezapominajki (maj 2008r.). W formie radosnego pikniku ekologicznego dzieci doświadczały tego, że „niezapominajka przypomina, o czym masz nie zapominać”. W roku kolejnym, podczas drugiego Święta Niezapominajki, nasza placówka została objęta honorowym patronatem przez Nadleśnictwo Świerklaniec, które tak wcześniej, jak i obecnie wspiera nas w działalności przyrodniczej i ekologicznej.
Wydarzeniem, które w znacznym stopniu zmieniło oblicze naszego przedszkola, była realizacja projektu współfinansowanego przez Europejski Fundusz Społeczny – „Akademia Zdrowia i Rozwoju Przedszkolaka w Gminnym Przedszkolu Publicznym w Świerklańcu”. Inicjatorką i współautorką projektu była matka naszego przedszkolaka, pani Agnieszka Kunstar. Zajął on 2 miejsce w konkursie ogłoszonym przez Urząd Marszałkowski w Katowicach. W latach 2010/2011, 2011/2012 dzieci uczestniczyły w bezpłatnych zajęciach z języka angielskiego, zajęciach ekologicznych, tanecznych i judo. Przedszkolacy zostali objęci fachową pomocą logopedyczną, organizowane były warsztaty i spotkania ze specjalistami dla rodziców i nauczycieli. Utworzono stronę internetową placówki. Przedszkole zostało wyposażone w nowe, funkcjonalne i estetyczne meble, pomoce dydaktyczne, sprzęt audiowizualny i laptopy. Uszyte zostały efektowne stroje do występów tanecznych. W obydwu latach w czerwcu dzieci uczestniczyły w organizowanych w świerklanieckim parku Biesiadach Europejskich.
W roku 2011 nowym dyrektorem przedszkola została Alicja Wróbel. To z jej inicjatywy reaktywowany został zamiar nadania placówce nazwy. Miało to miejsce podczas uroczystości w maju 2013 roku. W wyniku głosowania całej społeczności przedszkolnej (dzieci, personelu i rodziców) wybrano nazwę Przedszkole „Pod Zielonym Listkiem”.
Nasze przedszkole tętni życiem. Niewielkie, przytulne, kolorowe, w otoczeniu zieleni, wśród świergotu ptaków, w sąsiedztwie bocianiego gniazda trwa już wiele lat. Tak, jak mówią słowa naszego hymnu: „Przedszkole Pod Zielonym Listkiem zaprasza do siebie dzieci wszystkie. Tu z nami mile spędzisz czas – polubisz, pokochasz, nie zapomnisz nas...”
Opracowanie: Bożena Nowakowska, Elżbieta Świder
Historia przedszkola została opracowana na podstawie następujących źródeł:
1. O. Józef Tyczka: NURT – SVD. MATERIAŁY DO DZIEJÓW KLASZTORU SIÓSTR BOROMEUSZEK W ŚWIERKLAŃCU. Pieniężno 1989.
2. Kroniki Przedszkola w Świerklańcu
3. Wypowiedzi i wspomnienia byłej nauczycielki przedszkola pani Bernadety Jany oraz córek byłej dyrektor przedszkola pani Anny Beckerowej – pań Barbary Trąby i Teresy Musialik.
Serdecznie dziękujemy paniom za pomoc w opracowaniu powyższej historii.
